Justyna Ziarkowska "W gorączce. Krytyka literacka Maurycego Mochnackiego i Mariana José de Larra." Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław 2004

Książka Justyny Ziarkowskiej poświęcona jest analizie porównawczej pism krytycznoliterackich Maurycego Mochnackiego i Mariana José de Larra – romantyków działających w dwóch odległych miejscach Europy, w Polsce i w Hiszpanii, a więc krajach nie należących do przodujących centrów ruchu romantycznego. Nie były one jednak intelektualną prowincją. Badania Justyny Ziarkowskiej wykazały, iż obydwaj ci pisarze byli myślicielami wysokiej próby, a także niepospolitymi erudytami. Jakość ich refleksji teoretycznej i estetycznej spowinowaciła ją w sposób oczywisty z przodującymi wówczas w literackiej Europie koncepcjami na temat istoty, źródeł i zadań literatury. Jedynie treść tej refleksji jest specyficzna: nosi niezawinione przez obu autorów piętno oddalenia, osamotnienia i wyobcowania. Jednak w ich postawie intelektualnej nie znajdziemy tonu niższości czy uzależnienia wobec literatury Zachodu: jest to postawa suwerenna i śmiała, choć nacechowana goryczą wywołaną przez okoliczności historyczne, w jakich obydwu twórcom działać wypadło. Z rozważań autorki wyłaniają się postulaty prawdy, oryginalności, artystycznej doskonałości i etycznej misji – wysokie cele, jakie stawiają przed autentyczną twórczością obydwaj niezależni od siebie i nie znający się nawzajem romantycy z pogranicznych obszarów Europy. Streszczając można powiedzieć, że pokrewieństwo ich myśli było sprawą zarówno ducha czasu, jak i określonych analogii historyczno-geograficznych, sprawą podobieństwa niezależnych i wrażliwych natur, wreszcie niekiedy – dziełem przypadku.

Florian Śmieja