Elżbieta Skibińska, Jacek Rzeszotnik (red.), "Lem i tłumacze", Księgarnia Akademicka, Kraków 2010.

Gdyby próbować wskazać najbardziej znanego w świecie polskiego pisarza dwudziestego wieku, propozycji mogłoby się pojawić kilka: Gombrowicz, Miłosz, Witkiewicz (Witkacy), Schulz, Mrożek, Szymborska… Jeśli decydować miałoby bezwzględne kryterium popularności, na pierwszym miejscu niewątpliwie znajduje się Stanisław Lem. Jego utwory ukazały się w ponad tysiącu wydań książkowych i zbiorach opowiadań opublikowanych w kilkudziesięciu językach; jest polskim pisarzem najmocniej obecnym w świadomości krytyków i badaczy literatury, nie mówiąc już o tym, że jest jedynym rozpoznawalnym w świecie polskim autorem SF.

Jednak gdyby przyjrzeć się dokładniej obecności Lema w literaturze światowej, okaże się, że przekłady jego utworów należących do różnych gatunków (powieści, przypowieści i opowiadania science fiction, eseje) pojawiały się w poszczególnych krajach w zaskakująco odmiennym czasie, rytmie i następstwie (nie wspominając o nakładach i kształcie edytorskim). Można wskazać liczne powody takiego stanu rzeczy: ranga i status literatury polskiej w danym kraju; mechanizmy kształtujące funkcjonowanie komunikacji literackiej w kulturze przyjmującej; otwartość (lub nie) literatury – i szerzej: gotowość biorcy na recepcję nowości pochodzących z innych kręgów kulturowych; czynniki pozaliterackie (np. polityczne, finansowe), czy wreszcie „zapotrzebowanie” na pewne zjawiska (gatunki, treści) wiążące się z ich statusem w kulturze biorcy. […]

W 2011 roku przypada 90. rocznica urodzin autora Bajek robotów i 5. rocznica jego śmierci. To odpowiedni dystans i dobra okazja, by podjąć refleksję nad oddziaływaniem dorobku Stanisława Lema nie tylko w kulturze polskiej. Form obecności autora Solaris w różnych językach i różnych kulturach dotyczą studia zebrane w niniejszym tomie, stawiającym pytania: „Jakich Lemów zna świat? Jakiego Lema znamy wszyscy?”

(ze Wstępu)

Zbiór studiów pt. Lem i tłumacze [...] należy do tego rodzaju prac, które pozostają w literaturoznawczym kanonie. Ma bowiem charakter monografii znacznie poszerzającej stan badań nad recepcją twórczości Stanisława Lema o jakże istotny wymiar komparatystyczny, który nie został dotychczas równie szeroko przedstawiony. [...] Powstał tom znakomity. Lem i tłumacze to wielogłosowy opis recepcji prozy jednego z najważniejszych polskich pisarzy, utrwalonych w różnogatunkowych świadectwach odbioru i ukazujący tę twórczość w szerokiej perspektywie międzynarodowej. Lem tłumaczy to pisarz nie tylko cieszący się zasłużoną sławą, oryginalny i nowatorski; to również twórca głęboko świadomy literackiego warsztatu, znakomicie władający polszczyzną i formami narracyjnymi.

(z recenzji prof. dr hab. Anny Legeżyńskiej)

Spis treści:

Elżbieta Skibińska, Jacek Rzeszotnik, Lem i tłumacze 7

I. Zamiast wprowadzenia

Stanisław Bereś, Galaktyka Lem 15

II. Formy obecności

Piotr Blumczyński, Pilnikiem, kluczem, czy siekierą? O tłumaczeniu Lema na angielski 79

Jerzy Jarniewicz, Jak szumi po angielsku solaryjski ocean? Świat dźwięków w powieści Stanisława Lema Solaris i jej angielskim przekładzie 93

Anna Bednarczyk, Rosyjskie Solaris Stanisława Lema 103

Monika Krajewska, „Cieplica to wystygła zimnica”. Wizerunek tłumacza na tle korespondencji z pisarzem 117

Jacek Rzeszotnik, Rekonstrukcja portretu „dialektycznego mędrca z Krakowa”. Stanisław Lem w zwierciadle niemieckojęzycznych źródeł 137

Janina Gesche, Jörg Gesche, Nazwy środków farmakologicznych w opowiadaniu Stanisława Lema Kongres futurologiczny. Strategie przekładu na język niemiecki i szwedzki 151

Kaja Gostkowska, Fantastyczny los Lemowych neologizmów (na podstawie dwóch francuskich przekładów Cyberiady) 167

Elżbieta Skibińska, Kolory Solaris we francuskim przekładzie 179

Justyna Łukaszewicz, Bajki robotów opowiedziane po francuski i po włosku 191

Monika Woźniak, Spaghetti z sepulkami. Stanisław Lem we Włoszech 209

Ilona Narębska, Lem w Hiszpanii. Wydawnictwa, tłumacze, czytelnicy 225

Justyna Wesoła, Neologizmy w hiszpańskim przekładzie Dzienników gwiazdowych 243

Bożena Tokarz, Słoweńskie przekłady prozy Stanisława Lema 257

Wojciech Soliński, Jak i o czym szumi solaryjski ocean po czesku? 271

III. Zamiast zakończenia

Głosy tłumaczy 287

IV. Dodatki

Bibliografia przekładów (1954-2010) 303

Noty o autorach 387

Noty o tłumaczach 391

Indeks 395