Elżbieta Biardzka, "Les échos du „Monde”. Pratiques du discours rapporté dans un journal de la presse écrite", Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009.

W swoim studium Elżbieta Biardzka dała wnikliwy i wielostronny opis sposobów przytaczania oraz funkcji przytoczeń w zróżnicowanych gatunkowo tekstach dziennikarskich. Dotyczy on obszernego zestawu sekwencji mowy przytaczanej wydobytych z ponad trzydziestu numerów francuskiego dziennika Le Monde. Zestaw ten można uznać za reprezentatywny nie tylko dla praktyk relacjonowania cudzej mowy właściwych tej gazecie, ale także za próbkę, która daje wyobrażenie o bogatym repertuarze językowych form przytoczeń i ich tekstowych kombinacji, z jakimi można się spotkać zarówno w prasie pisanej, jak i w wypowiedziach budowanych przez ogół użytkowników języka francuskiego. Zawarty w tym studium opis reguł rządzących mową przytaczaną stanowi więc istotny wkład do całościowego opisu gramatyki tego języka.

Autorka definiuje mowę przytoczoną jako tekstową jednostkę kompozycyjną i przyjmuje, że jej odniesieniem jest całe wydarzenie słowne, czyli jego składnik werbalny wraz z elementami macierzystej sytuacji komunikacyjnej. W najprostszym, modelowym ujęciu przedstawia sekwencję mowy przytoczonej jako kombinację dwu segmentów: cytatu, czyli wszelkiego typu słownego odwzorowania relacjonowanej wypowiedzi, oraz didaskaliów, czyli dokonanej przez cytującego werbalizacji wybranych przez niego pozostałych, niewerbalnych składników sytuacyjnych, takich jak nadawca, odbiorca, czas, miejsce, inne okoliczności (w skrócie: MP = C + D). Wśród znanych mi prac nie znam żadnej, która w sposób równie jasny i wyraźny definiuje mowę przytaczaną, co jest warunkiem poprawnego zbudowania korpusu przykładów służących następnie jako przedmiot obserwacji, analizy i opisu.

Aleksander Wit Labuda

Autorka stworzyła oryginalny aparat analityczny, który pozwolił jej na wielopłaszczyznowy opis sekwencji mowy relacjonowanej, widzianej jako przejaw praktyk dyskursywnych, a nie form języka. Ukazuje ona, jak od struktur prostych dojść można do bardzo rozbudowanych i na odwrót, jak obszerne fragmenty, przeplecione wyrażeniami cudzysłowowymi, komentarzami i segmentami wyróżnionymi kursywą, da się sprowadzić do konstrukcji elementarnych. Z wielkim zainteresowaniem czytelnik śledzi wywody, które w chaotycznych na pierwszy rzut oka wycinkach prasowych odkrywają zasady budowy tekstu. Zapoznawszy się z funkcjami opisanych praktyk cytowania, ujrzy on francuski dziennik Le Monde jako swoistego lokutora, który dokonuje rekonstrukcji świata i wydarzeń omawianych na swoich łamach. Problematyka językoznawcza prowadzi więc do szerszej refleksji nad opisem przekazu prasowego we współczesnym świecie.

Anna Dutka-Mańkowska